Bà Nguyễn Phương Nga, Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, nguyên Đại diện thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc (Ảnh: TV)
Pv: Là người đã từng làm Đại diện thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc, Đại sứ đánh giá như thế nào về vai trò của Việt Nam tại các diễn đàn đa phương?
Bà Nguyễn Phương Nga: Đối ngoại đa phương là một bộ phận quan trọng trong công tác đối ngoại của Việt Nam. Ngay từ những ngày đầu độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ động và tích cực vận động Liên hợp quốc, trước hết là các nước thành viên thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc (LHQ), tiếp nhận Việt Nam vào LHQ, công nhận nền độc lập của Việt Nam, ngăn chặn chiến tranh ở Việt Nam và Đông Dương. Các Hội nghị và Hiệp định Geneve 1954, Hiệp định Paris 1973 đã góp phần chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình, dẫn đến thắng lợi của cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước. Đó cũng là đóng góp lớn của Việt Nam trên diễn đàn đa phương vào hòa bình, ổn định và an ninh ở khu vực và trên thế giới.
Sau khi đất nước thống nhất, Việt Nam đã vượt qua bao vây cấm vận, từng bước gia nhập và tham gia tích cực vào nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương quan trọng ở khu vực và thế giới. Việt Nam đã và đang là thành viên tích cực của hơn 70 tổ chức, cơ chế đa phương khu vực và quốc tế như Liên hợp quốc, Cộng đồng Pháp ngữ, Liên minh Nghị viện thế giới (IPU), Hiệp hội các quốc gia Đông - Nam Á (ASEAN), Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC), Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM)… ký kết nhiều hiệp định kinh tế thương mại đa phương. Trong mỗi tổ chức mà chúng ta tham gia, Việt Nam luôn nỗ lực là một thành viên có trách nhiệm, là một đối tác tin cậy.
Ngày 28/7/1995, Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á. Trong gần 25 năm tham gia ASEAN, với phương châm “chủ động, tích cực và có trách nhiệm”, Việt Nam đã khẳng định được uy tín và vai trò của mình trong ASEAN thông qua việc tham gia hợp tác ASEAN sâu rộng và toàn diện, 2 lần đảm nhiệm thành công cương vị Chủ tịch ASEAN, có nhiều sáng kiến đóng góp tích cực cho tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, xây dựng những văn kiện quan trọng xác định phương hướng phát triển và các quyết sách lớn của ASEAN trên cơ sở tôn trọng và giữ vững các nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội, giữ vai trò trung tâm trong các cơ chế an ninh khu vực, tích cực đóng góp vào duy trì đoàn kết, phát huy trách nhiệm và tiếng nói chung của ASEAN vì hòa bình, ổn định, an ninh và phát triển ở khu vực.
Kể từ khi gia nhập Liên Hợp Quốc năm 1977, tổ chức đa phương lớn nhất toàn cầu, Việt Nam đã và đang là một thành viên có trách nhiệm và đóng góp tích cực vào mọi lĩnh vực hoạt động của LHQ, đồng thời là một trong những quốc gia đi tiên phong trong thúc đẩy hòa bình, tiến bộ, hợp tác và phát triển trên thế giới, có những đóng góp cụ thể vào quá trình xây dựng và thực thi các điều ước quốc tế của LHQ nhằm xây dựng một thể chế đa phương toàn cầu công bằng, minh bạch và hiệu quả, đáp ứng nguyện vọng chung của toàn nhân loại. Đóng góp của Việt Nam đã để lại những dấu ấn đậm nét được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao, đặc biệt là trong hoạt động của Đại hội đồng, Hội đồng Bảo an, Hội đồng Nhân quyền, Hội đồng Kinh tế-xã hội và nhiều cơ quan trực thuộc Liên Hợp Quốc.
Có thể nói, tại các diễn đàn đa phương, chúng ta đã khẳng định được vai trò và uy tín của Việt Nam, một thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, khẳng định khả năng trực tiếp đóng góp, định hình luật chơi và các cơ chế quốc tế, khu vực, vì hòa bình và thịnh vượng của nhân loại, đồng thời nâng cao vị thế đất nước, hình ảnh một dân tộc Việt Nam yêu chuộng hòa bình, văn hiến, một đất nước Việt Nam đổi mới, năng động và không ngừng phát triển.
Pv: Việt Nam được đánh giá là một trong số những quốc gia tích cực hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững do LHQ phát động. Vậy bà có thể cho biết cụ thể những việc mà chúng ta đã làm được để cùng với LHQ xây dựng một thế giới phát triển bền vững?
Bà Nguyễn Phương Nga: Trong hơn 40 năm tham gia LHQ, Việt Nam đã có rất nhiều đóng góp, tham gia nhiều cơ quan quan trọng của LHQ: ECOSOC, Hội đồng Bảo an... Cuối năm 2016, lần đầu tiên Việt Nam có đại diện tham gia và được bầu làm Phó Chủ tịch thứ hai Ủy ban Luật pháp Quốc tế (ILC). Chúng ta tích cực tham gia trên tất cả 3 trụ cột hoạt động của LHQ là hoà bình, an ninh, phát triển và quyền con người.
Thứ nhất, trong lĩnh vực hoà bình, an ninh:
Chúng ta luôn chủ động và tích cực phối hợp với các nước Không liên kết và đang phát triển đấu tranh, bảo vệ các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên Hợp Quốc như nguyên tắc về bình đẳng chủ quyền, không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực…
Năm 2007, Việt Nam trúng cử vị trí ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an (HĐBA) nhiệm kỳ 2008-2009. Đây là lần đầu tiên Việt Nam tham gia vào cơ quan quan trọng nhất của Liên Hợp Quốc về hòa bình, an ninh quốc tế. Trong bối cảnh HĐBA phải xử lý khối lượng công việc đồ sộ do xuất hiện nhiều vấn đề an ninh phức tạp, nhiều thách thức an ninh toàn cầu mới và tác động tiêu cực của cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu trầm trọng, chúng ta đã đảm nhận thành công trọng trách này, tham gia vào các quyết định liên quan tới giải quyết xung đột, tái thiết hậu xung đột, khủng bố quốc tế, các hoạt động gìn giữ hòa bình và nâng cao tính minh bạch của HĐBA.
Một số đóng góp nổi bật trong nhiệm kỳ này là HĐBA thông qua nghị quyết 1889 do Việt Nam đề xuất về Phụ nữ, hòa bình và an ninh, với nội dung tập trung về nhu cầu của phụ nữ và trẻ em gái trong hoàn cảnh hậu xung đột và tăng cường sự tham gia của nữ giới trong mọi giai đoạn của tiến trình hòa bình. Việt Nam cũng đưa ra sáng kiến tổ chức tham vấn rộng rãi với các thành viên Liên Hợp Quốc ngoài HĐBA về Báo cáo hàng năm của Hội đồng trước Đại hội đồng.
Việt Nam là thành viên của hầu hết các điều ước quốc tế chủ chốt về giải trừ quân bị và không phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt đồng thời là nước thứ 10 phê chuẩn Hiệp ước Cấm vũ khí hạt nhân.
Từ 2014, chúng ta đã cử các sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ, và từ 2018 đã cử bệnh viện dã chiến cấp II đầu tiên tới Nam Xu-đăng với hơn 60 y bác sỹ quân y, đóng góp vào nỗ lực chung của LHQ và cộng đồng quốc tế trong việc giải quyết xung đột, tạo dựng hòa bình ở các khu vực và trên thế giới. Các sỹ quan của ta được LHQ đánh giá rất cao về tính chuyên nghiệp, kỷ luật quân đội, trình độ chuyên môn.
Thứ hai, trong lĩnh vực phát triển:
Hợp tác giữa Việt Nam và LHQ là ví dụ điển hình về hợp tác phát triển giữa các nước thành viên LHQ, thúc đẩy hợp tác quốc tế giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa và nhân đạo.
Việt Nam đã về đích trước hầu hết các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của LHQ (MDGs), đóng góp tích cực vào việc xây dựng và triển khai chương trình nghị sự 2030 và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của LHQ và đi tiên phong trong việc áp dụng những mô hình hợp tác mới. Việt Nam đã nhiều lần được bầu làm thành viên của Uỷ ban Kinh tế-Xã hội LHQ (ECOSOC), đã chủ động phối hợp với các tổ chức trong hệ thống Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam triển khai Sáng kiến Thống nhất hành động, xây dựng Ngôi nhà xanh chung của LHQ, nhằm điều phối, nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức này tại Việt Nam.
Việt Nam tích cực cùng các nước thành viên thúc đẩy triển khai Chương trình nghị sự 2030 ở cấp độ quốc gia, khu vực và trên bình diện toàn cầu. Việt Nam và LHQ đã ký và tích cực triển khai thực hiện Kế hoạch Chiến lược chung mới (OSP) giai đoạn 2017-2021 giữa chính phủ Việt Nam và 18 cơ quan LHQ. Chúng ta đang nỗ lực phấn đấu là một trong những nước đi đầu thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững, trong các lĩnh vực mà ta có thế mạnh và truyền thống làm tốt như xoá đói nghèo, y tế, an sinh xã hội, bảo đảm an ninh lương thực… cũng như hướng tới tăng trưởng xanh và bao trùm, thực hiện các thoả thuận quốc tế về ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường chống rác thải nhựa, bảo vệ đại dương.
Thứ ba, trong lĩnh vực quyền con người:
Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụ thành viên Hội đồng nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2014-2016, góp phần thúc đẩy việc bảo vệ và phát huy quyền con người. Đặc biệt chúng ta đã đưa ra sáng kiến được ủng hộ rộng rãi về tác động của biến đổi khí hậu đối với quyền con người, quyền của các nhóm dễ bị tổn thương, trong đó có phụ nữ, trẻ em và người khuyết tật.
PV: Thưa bà, được biết bà đảm nhận vị trí Đại diện thường trực của Việt Nam tại LHQ khi nước ta vinh dự được các nước châu Á - Thái Bình Dương đồng thuận đề cử là ứng cử viên duy nhất của khu vực tại cuộc bỏ phiếu bầu chọn ứng cử viên không thường trực của HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021? Xin bà cho biết cảm nghĩ của bà về việc này?
Bà Nguyễn Phương Nga: Ngày 25/5/2018, Nhóm các nước Châu Á – Thái Bình Dương tại Liên Hợp Quốc đã nhất trí đề cử Việt Nam vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2020-2021. Đó là một trong những kỷ niệm đẹp nhất trong nhiệm kỳ công tác của tôi. Tất cả các anh chị em đang công tác tại Phái đoàn và trong nước đều rất vui sướng. Mặc dù công tác vận động đã được tiến hành trước đó nhiều năm, việc thông qua đề cử của Nhóm khu vực 13 tháng trước khi diễn ra cuộc bầu cử là chưa từng có tiền lệ.
Việc đề cử này thể hiện sự ủng hộ và tín nhiệm cao của các nước trong khu vực đối với Việt Nam. Đây là kết quả bước đầu quan trọng, tạo thuận lợi cho Việt Nam trong quá trình vận động các nước thành viên Liên Hợp Quốc ở các khu vực khác.
PV: Bà kỳ vọng như thế nào về kết quả bỏ phiểu của Đại hội đồng LHQ vào đầu tháng 6/2019 để bầu 5 nước ủy viên không thường trực HĐBA nhiệm kỳ 2020 - 2021?
Bà Nguyễn Phương Nga: Tôi rất trông đợi Việt Nam sẽ được tín nhiệm bầu vào vị trí ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2020-2021. Chúng ta có sơ sở để lạc quan, trước hết, đó là vị thế của đất nước, uy tín của Việt Nam. Việt Nam được bạn bè quốc tế yêu mến, cảm phục bởi cuộc đấu tranh anh dũng giành độc lập dân tộc, quyền cơ bản của con người, bởi thành tựu của công cuộc đổi mới, vượt qua đói nghèo, hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng đất nước phát triển năng động cũng như truyền thống, đạo lý yêu chuộng hòa bình của người dân Việt Nam.
Tiếp theo đó là những thành tựu của của chính sách đối ngoại hoà bình, độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, tích cực, chủ động hội nhập quốc tế của Việt Nam. Việc Việt Nam chủ động hội nhập quốc tế, đóng vai trò tích cực trong ASEAN, APEC, ASEM, Liên hợp quốc cũng khiến các nước, nhất là các nước lớn, coi trọng và thúc đẩy quan hệ song phương với nước ta.
Việt Nam được nhìn nhận rộng rãi là một quốc gia thành viên tích cực, có trách nhiệm của LHQ, ủng hộ rất tích cực cho cách tiếp cận đa phương, tuân thủ nghiêm túc Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế. Việt Nam đã tham gia nhiều cơ quan hoạch định chính sách quan trọng và có nhiều đóng góp cho LHQ.
Thêm vào đó, các nước tin tưởng ở năng lực và vai trò quan trọng của Việt Nam đối với an ninh quốc tế. Việt Nam đóng góp tích cực trong những vấn đề quan trọng như giải trừ quân bị, cấm phổ biến vũ khí hạt nhân và chống khủng bố, có kinh nghiệm trong xử lý các vấn đề trong nội khối ASEAN và trong khu vực (như tổ chức Thượng đỉnh Mỹ-Triều tại Hà Nội) chứng tỏ khả năng đóng vai trò trung gian hòa giải, góp phần giải quyết bất đồng, xung đột bằng biện pháp hòa bình.
Thêm một cơ sở quan trọng cho hi vọng của chúng ta, đó là nhóm các nước Châu Á - Thái Bình Dương tại LHQ đã nhất trí đề cử Việt Nam vào vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2020-2021. Đó là một lợi thế lớn.
PV: Xin trân trọng cảm ơn bà.
N. Yến
Thủ tướng dự Đại hộ
