Ngoại giao văn hóa - củng cố sức mạnh mềm trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ. (Nguồn: TTXVN)

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và sự chuyển dịch mạnh mẽ của trật tự quốc tế, ngoại giao văn hóa ngày càng được coi là công cụ chiến lược giúp các quốc gia khẳng định vị thế và phát huy sức mạnh mềm.

Việt Nam đã ban hành Chiến lược Ngoại giao Văn hóa đến năm 2030, khẳng định tầm quan trọng của việc gắn kết văn hóa với chính trị, kinh tế và đối ngoại toàn diện.

Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam Nguyễn Minh Vũ về sứ mệnh của ngoại giao văn hóa trong kỷ nguyên mới.

- Việt Nam đã có Chiến lược Ngoại giao Văn hóa đến năm 2030. Xin Thứ trưởng cho biết việc lồng ghép ngoại giao văn hóa với ngoại giao chính trị, kinh tế được triển khai như thế nào?

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ: Ngay từ khi khởi xướng đường lối đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã xác định ngoại giao văn hóa là một trong ba trụ cột của nền ngoại giao toàn diện, bên cạnh chính trị và kinh tế.

Trên thực tế, ba lĩnh vực này gắn bó chặt chẽ, bổ trợ cho nhau, trong đó văn hóa vừa là nền tảng, vừa là chất xúc tác để ngoại giao chính trị và kinh tế phát huy hiệu quả.

Về chính trị, ngoại giao văn hóa góp phần tạo dựng môi trường thuận lợi, nâng cao uy tín, vị thế và hình ảnh đất nước. Văn hóa và tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành nguồn cảm hứng quốc tế, nhiều danh nhân văn hóa Việt Nam như Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương được UNESCO vinh danh.

Tại các chuyến thăm cấp cao, chúng ta luôn lồng ghép yếu tố văn hóa để để lại dấu ấn sâu sắc. Đáng chú ý là hoạt động Tổng Bí thư và Phu nhân dự Lễ khánh thành Phòng lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Azerbaijan, Tổng Bí thư và Phu nhân cùng Tổng thống Pháp và Phu nhân thăm Văn Miếu-Quốc Tử Giám; Chủ tịch nước và phu nhân đón Nhà vua Bỉ và Hoàng hậu tham quan Hoàng thành Thăng Long; hay Thủ tướng hai nước Việt Nam-Thái Lan trải nghiệm làm tranh dân gian Đông Hồ - những sự kiện mang giá trị biểu tượng cao, góp phần xây dựng hình ảnh một Việt Nam giàu bản sắc văn hóa, sâu sắc và đáng tin cậy.

Quan hệ Việt Nam-UNESCO cũng là minh chứng rõ nét. Việt Nam không chỉ tích cực đóng góp ý tưởng, sáng kiến, mà còn tham gia ngày càng sâu vào cơ chế điều hành của UNESCO. Việc ứng cử và đảm nhiệm thành công nhiều vị trí quan trọng tại tổ chức này thể hiện sự tin cậy quốc tế, đồng thời mở ra kênh vận động chính trị-ngoại giao hiệu quả.

Trên phương diện kinh tế, ngoại giao văn hóa đã phát huy hiệu quả trong việc quảng bá hình ảnh địa phương, xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư và đẩy mạnh “kinh tế di sản” - một định hướng phát triển mới hài hòa và bền vững.

Trong chuyến tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Rio de Janeiro, Brazil,chiều 17/11/2024, giờ địa phương, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân dự Chương trình "Ngày Việt Nam tại Brazil." (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Từ năm 2021 đến nay, nhiều chương trình ngoại giao văn hoá thúc đẩy kinh tế, như “Tuần/Ngày Việt Nam ở nước ngoài,” “Ngày tìm hiểu về Việt Nam,” đã được tổ chức với quy mô lớn tại nhiều quốc gia, trong đó lồng ghép trình diễn nghệ thuật, ẩm thực, triển lãm thủ công mỹ nghệ truyền thống, quảng bá du lịch và gặp gỡ doanh nghiệp, địa phương.

Đây là những sự kiện văn hóa-kinh tế-chính trị tổng hòa, tạo sức hút với bạn bè quốc tế, thúc đẩy du lịch, quảng bá thương hiệu địa phương/doanh nghiệp và hình thành chuỗi giá trị văn hóa-kinh tế, góp phần mở rộng không gian phát triển cho doanh nghiệp và địa phương.

Một điểm nhấn khác là “kinh tế di sản.” Các di sản UNESCO ghi danh không chỉ mang giá trị tinh thần, mà còn trở thành nguồn lực phát triển kinh tế bền vững. Ở Hội An, Ninh Bình, Quảng Ninh hay Huế, di sản đã tạo sức hút du lịch mạnh mẽ, tạo nên cú hích phát triển cho các địa phương, thúc đẩy du lịch xanh, kinh tế tuần hoàn và nâng cao sinh kế bền vững cho cộng đồng. Đến nay, Việt Nam đã có 73 danh hiệu UNESCO, dẫn đầu ASEAN.

Nhìn một cách tổng thể, việc lồng ghép ngoại giao văn hóa với ngoại giao chính trị và kinh tế không chỉ là yêu cầu, nhiệm vụ trong triển khai Chiến lược Ngoại giao văn hóa đến 2030, mà còn là một tầm nhìn dài hạn để xây dựng một nền ngoại giao toàn diện, hiện đại, vì lợi ích quốc gia - dân tộc, vì tương lai phát triển của đất nước.

Ngoại giao văn hóa không đứng riêng lẻ, mà hòa quyện với các trụ cột ngoại giao khác, làm sâu sắc và mở rộng không gian hợp tác, phát triển của Việt Nam trong một thế giới đầy biến động.

- Thứ trưởng đánh giá thế nào về vai trò của kiều bào trong việc lan tỏa văn hóa Việt ra thế giới?

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ: Hiện có gần 6 triệu người Việt Nam sinh sống tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đây là lực lượng quan trọng, vừa gắn bó với quê hương, vừa hòa nhập sâu rộng với cộng đồng sở tại, trở thành những “đại sứ văn hóa không chính thức” nhưng vô cùng hiệu quả - góp phần giữ gìn và lan tỏa bản sắc văn hóa Việt Nam trong dòng chảy quốc tế.

Ở đâu có người Việt, ở đó có những biểu hiện sống động của văn hóa Việt: ngôn ngữ, phong tục, tín ngưỡng, ẩm thực, tinh thần cộng đồng. Tết Nguyên đán, Trung Thu, Giỗ Tổ Hùng Vương… được tổ chức thường xuyên tại nhiều quốc gia, thu hút không chỉ cộng đồng người Việt mà cả bạn bè quốc tế tham gia. Những chiếc áo dài trong lễ hội, món phở, nem rán, bánh mỳ… đã vượt ra khỏi phạm vi cộng đồng để trở thành cầu nối văn hóa.

Một điều đáng trân trọng là bằng sự gần gũi và chân thành, nét văn hóa Việt không chỉ được người Việt giữ gìn, mà còn dần được bạn bè quốc tế yêu mến, lan tỏa.

Từ sự yêu quý văn hóa Việt, những người bạn nước ngoài dần trở thành những người đồng hành-chia sẻ, giới thiệu và chủ động học hỏi, thực hành văn hóa Việt.

Nhiều người Pháp, Đức, Mỹ, Australia… tham gia học tiếng Việt, luyện Vovinam, học nấu món ăn Việt, mặc áo dài Việt.

Có những người bạn quốc tế tổ chức Tết Nguyên Đán cùng người Việt, có những đầu bếp nổi tiếng thế giới chọn ẩm thực Việt làm hướng sáng tạo chính.

Tình yêu văn hóa là thứ không biên giới, và khi văn hóa Việt Nam chạm đến trái tim người nước ngoài, nó không còn bị giới hạn bởi địa lý. Văn hóa ấy đã bước ra thế giới bằng chính bản sắc riêng, bằng sức hấp dẫn tự nhiên, không ồn ào nhưng bền bỉ.

Lan tỏa văn hóa Việt Nam ra thế giới không phải là câu chuyện của một vài sự kiện, mà là hành trình bền bỉ của cả một cộng đồng.

Và trong hành trình ấy, người Việt ở nước ngoài chính là cầu nối sống động, là dòng chảy văn hóa không ngừng nghỉ, đưa bản sắc Việt đi xa hơn, sâu hơn, và được thế giới biết đến, yêu mến, chia sẻ và lan tỏa.

- Trong kỷ nguyên vươn mình, vai trò của ngoại giao văn hóa được đặt ra như thế nào?

Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ: Đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình tới thịnh vượng, hùng cường, với mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh,” đòi hỏi cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, từng người dân phải cùng nhau nỗ lực tham gia đóng góp.

Trong bối cảnh đó, ngành ngoại giao nói chung và công tác ngoại giao văn hóa nói riêng phải được đặt trong một tâm thế, vị thế mới và có tư duy, cách tiếp cận mới về thực hiện vai trò của mình trong tổng thể công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế theo Nghị quyết 59-NQ/TW ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về “Hội nhập quốc tế trong tình hình mới.”

Thứ nhất, ngoại giao văn hóa gắn bó chặt chẽ với ngoại giao kinh tế, góp phần trực tiếp vào mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Với mục tiêu tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 8% năm 2025 và 2 con số những năm tiếp theo, nhằm đưa nước ta trở thành nước phát triển thu nhập cao vào năm 2045, ngoại giao văn hoá sẽ song hành, gắn kết chặt chẽ cùng ngoại giao kinh tế trong công tác quảng bá hình ảnh đất nước, con người, tiềm năng du lịch, cơ hội hội hợp tác, thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, kết nối giao thương giữa các địa phương Việt Nam với quốc tế; đồng thời chú trọng đóng góp vào quảng bá, phát triển các ngành công nghiệp văn hoá, công nghiệp nội dung, các sản phẩm, thương hiệu văn hóa có chất lượng và năng lực cạnh tranh toàn cầu, phát triển kinh tế di sản.

Thứ hai, ngoại giao văn hóa có vai trò thúc đẩy hội nhập quốc tế trong lĩnh vực văn hóa một cách sâu rộng, gắn hội nhập với bảo tồn, phát huy và quảng bá văn hóa dân tộc.

Bộ sưu tập Áo dài của nhà thiết kế Tuấn Sành được trình diễn tại Chương trình biểu diễn thời trang “Áo Dài Việt Nam - Di Sản Kết Nối” tại chân Vạn Lý Trường Thành, Bắc Kinh. (Ảnh: Công Tuyên/TTXVN)

Các hoạt động ngoại giao văn hóa, với sự tham gia của cả hệ thống chính trị, từ ngành ngoại giao, ngành văn hóa-thể thao-du lịch, tới các địa phương, doanh nghiệp, người dân sẽ góp phần quảng bá, xây dựng Việt Nam thành điểm đến hấp dẫn của các sự kiện văn hóa, nghệ thuật tầm cỡ quốc tế, kết nối các kênh truyền thông nổi tiếng ở nước ngoài, các nhân vật nổi tiếng, có ảnh hưởng của thế giới để giới thiệu văn hóa Việt Nam một cách hiệu quả, sinh động và tiếp cận đến nhiều đối tượng.

Thứ ba, ngoại giao văn hóa tích cực góp phần tạo dựng vị thế, uy tín của đất nước, nâng cao sức mạnh mềm và sức mạnh tổng hợp của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và toàn diện, việc làm cho cộng đồng quốc tế hiểu về đất nước, văn hóa, con người và chủ trương, chính sách tiến bộ của Việt Nam có ý nghĩa vô cùng quan trọng, góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh và sức mạnh tổng hợp quốc gia.

Ngoại giao văn hóa khẳng định vai trò tiên phong phát huy sức mạnh mềm, tạo dựng hình ảnh quốc gia hòa bình, hữu nghị, năng động và sáng tạo, đóng góp tích cực vào sự phát triển của khu vực và thế giới.

Cuối cùng, công tác ngoại giao văn hóa cần được triển khai chủ động, tích cực, sáng tạo, đổi mới trong tổng thể hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế, bám sát yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm đã đặt ra cho ngành ngoại giao: “Kết hợp nhuần nhuyễn văn hóa với ngoại giao, văn hóa trong ngoại giao, làm cho mỗi hoạt động đối ngoại không chỉ có nội dung văn hóa sâu sắc mà còn trở thành một hoạt động văn hóa; văn hóa vừa là phương tiện, vừa là phương châm, vừa là nguyên tắc, vừa là mục tiêu của đối ngoại, không ngừng nhân sức mạnh mềm quốc gia lên tầm cao mới.”

Như vậy, trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của khát vọng vươn mình và hội nhập sâu rộng, ngoại giao văn hóa không đơn thuần là một lựa chọn, mà là yêu cầu chiến lược, là sứ mệnh lịch sử để đất nước ta vững vàng bước vào một giai đoạn phát triển mới - phồn vinh về kinh tế, giàu mạnh về văn hóa và vững chắc về vị thế trên trường quốc tế./.

Theo Vietnamplus