Hợp tác mạnh mẽ giữa các tổ chức phi chính phủ và doanh nghiệp - Cùng kiến tạo tương lai bền vững

Đồng hành với sự phát triển của Việt Nam, các tổ chức phi chính phủ nước ngoài (PCPNN) đã đóng vai trò đáng kể. Theo báo cáo của Ban Điều phối Viện trợ Nhân dân (PACCOM), tính đến tháng 11/2025, cả nước có 379 tổ chức PCPNN đang hoạt động, tổng ngân sách viện trợ giải ngân trung bình hàng năm gần đây đạt khoảng 230 triệu đô la Mỹ, tập trung vào các lĩnh vực như giáo dục, y tế, sinh kế, môi trường và bình đẳng giới…. Hàng triệu người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế như trẻ em nghèo, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số (DTTS), người cao tuổi, nhóm người dễ bị ảnh hưởng bởi các dịch bệnh nguy hiểm như HIV, và phụ nữ vùng sâu vùng xa, đã tham gia trực tiếp vào các chương trình này. Những đóng góp của các tổ chức PCPNN không chỉ cải thiện điều kiện sống mà còn nâng cao năng lực cộng đồng, thúc đẩy sự tham gia của doanh nghiệp và tăng cường hợp tác đa phương. Bên cạnh đó, PCPNN còn góp phần nâng cao năng lực quản lý, chuyển giao kỹ thuật và thúc đẩy ngoại giao nhân dân, mở rộng quan hệ quốc tế, nâng cao hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế. Sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Việt Nam, dưới sự quản lý của Ủy ban Công tác về các tổ chức phi chính phủ nước ngoài (COMINGO) và vai trò điều phối của PACCOM đã giúp tối ưu hóa hiệu quả viện trợ và phát huy vai trò cầu nối quan trọng trong hội nhập toàn cầu.

Ảnh 1: Đoàn cán bộ doanh nghiệp, PCP và cộng đồng tại lễ bàn giao công trình trong khuôn khổ hoạt động CSR của doanh nghiệp (nguồn: tổ chức AOP/Australia)

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, cộng đồng doanh nghiệp được xem là động lực chính trong tiến trình phát triển của đất nước. Ở phạm vi toàn cầu, xu hướng tiêu dùng có trách nhiệm, các yêu cầu tuân thủ trách nhiệm với môi trường, xã hội và quản trị tốt (ESG) đang dần trở thành tiêu chuẩn bắt buộc trong chuỗi cung ứng và đầu tư quốc tế. Chính vì thế, các doanh nghiệp ngày càng có sự quan tâm và đầu tư nghiêm túc cho ESG để duy trì lợi thế cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu thị trường.  Với xu thế này, sự hợp tác giữa các tổ chức PCP với doanh nghiệp được coi là một hướng đi quan trọng đóng góp cho mục tiêu phát triển bền vững và bao trùm. Mối quan hệ hợp tác tác giữa các tổ chức PCP và doanh nghiệp có thể dưới nhiều hình thức khác nhau, trong đó một số hình thức phổ biến như:

• Các chương trình CSR - Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp: Đây là hình thức phổ biến với các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, HSBC, Coca-Cola và một số doanh nghiệp trong nước có quy mô và uy tín như Vinamilk, VinFast, Lộc Trời, GreenFeed, Holcim Việt Nam. Các doanh nghiệp này có nguồn lực tài chính lớn, nhận thức cao về trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững, thường triển khai các chương trình CSR quy mô như giáo dục, bảo vệ môi trường, y tế. Doanh nghiệp thường hợp tác với tổ chức PCP để thực hiện các hoạt động xã hội như giáo dục, y tế, môi trường. Tổ chức PCP cung cấp hiểu biết sâu rộng về nhu cầu địa phương và đảm bảo các chương trình CSR phù hợp mục tiêu phát triển cộng đồng. Hình thức hợp tác này giúp doanh nghiệp hiện thực hóa cam kết xã hội và quảng bá thương hiệu còn PCP có thêm nguồn lực mở rộng hoạt động.
• Tài trợ chương trình/dự án: tổ chức PCP huy động và quản lý nguồn vốn từ doanh nghiệp để triển khai các dự án phát triển cộng đồng, giảm nghèo, bảo vệ môi trường. Đây thường là hình thức tài trợ thông qua các quỹ của doanh nghiệp đa quốc gia lớn như City Foundation, Coca-Cola Foundation, IKEA Foundation, Toyota Foundation, Google Foundation. Những quỹ này không chỉ cung cấp tài chính mà còn vận dụng công nghệ và mạng lưới toàn cầu để nâng cao hiệu quả các chương trình phát triển, đồng thời thúc đẩy trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp. Họ là các nhân tố quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững toàn cầu và xóa đói giảm nghèo hiệu quả.
• Tài chính hỗn hợp (Blended finance): Là sự kết hợp nguồn vốn công, vốn  doanh nghiệp và viện trợ phi chính phủ nhằm khuyến khích các mô hình kinh doanh hướng đến tạo tác động xã hội, mô hình đổi mới, sáng tạo để tăng cường hiệu quả sử dụng vốn và giảm thiểu rủi ro đầu tư phát triển. Đây là xu hướng đang nhận được sự quan tâm lớn, không chỉ của các nhà đầu tư tạo tác động xã hội như các tập đoàn tài chính, các doanh nghiệp lớn trong ngành năng lượng tái tạo hoặc công nghệ sạch và cả các doanh nghiệp khởi nghiệp. Một số định chế tài chính và ngân hàng phát triển lớn như Nhóm Ngân hàng Thế giới (IFC), Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD), Ngân hàng Phát triể Châu Á (ADB) và một số chính phủ đã hình thành các quỹ và cấu trúc vận hành các cơ chế tài chính hỗn hợp. Trong mô hình hợp tác này, nguồn vốn của doanh nghiệp được kết hợp với nguồn vốn với các nhà tài trợ khác, nhà nước và PCP để giảm thiểu rủi ro đầu tư và tối ưu hiệu quả.
• Hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp: Đối với nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là khởi nghiệp xã hội, PCP có thể hỗ trợ  thông qua tư vấn, đào tạo và kết nối nguồn lực tài chính từ doanh nghiệp lớn và các nhà đầu tư tạo tác động xã hội. Đây là cách thức thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế địa phương. Hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp: Các doanh nghiệp lớn có mạng lưới đầu tư và quan tâm đến đổi mới sáng tạo, phát triển startup như VinGroup, FPT, Tập đoàn Đầu tư và Phát triển công nghệ xanh. Họ hỗ trợ đào tạo, tư vấn và kết nối nguồn lực tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và khởi nghiệp xã hội.

Ảnh 2. Diễn đàn đối tác vì Tăng trường xanh và Mục tiêu toàn cầu (P4G) hỗ trợ các sáng kiến hợp tác giữa PCP và doanh nghiệp sáng tạo xanh (nguồn: tổ chức AOP/Australia)

Trong các hình thức hợp tác kể trên, mối quan hệ giữa PCP và doanh nghiệp mang lại sự bổ trợ rất ý nghĩa nhằm phát huy thế mạnh và năng lực của mỗi bên. Các doanh nghiệp có nguồn lực tài chính, công nghệ, sáng tạo và các sản phẩm thiết thực. Các tổ chức PCP có hiểu biết sâu sắc về bối cảnh xã hội và các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương và các giải pháp phát triển bao trùm và công bằng xã hội. Chính vì thế, vai trò của PCP trong hợp tác với doanh nghiệp không chỉ làm cầu nối mà còn tư vấn, giám sát thực hiện nhằm đảm bảo các chương trình tạo tác động xã hội tích cực, bền vững cho cộng đồng, đồng thời giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và phát triển lâu dài. Hợp tác PCP - doanh nghiệp vì thế không chỉ là kênh huy động nguồn lực mà còn góp phần gắn kết phát triển kinh tế xã hội trong xu thế hội nhập và phát triển bền vững của Việt Nam hiện nay.

Ảnh 3. Đại diện doanh nghiệp sáng tạo xanh, PCP nhà tài trợ tại hội thảo giới thiệu các giải pháp công nghệ xanh (nguồn: tổ chức AOP/Australia)

Tuy nhiên, mối quan hệ hợp tác giữa các tổ chức PCP và doanh nghiệp ở Việt Nam còn khá hạn chế. Điều này xuất phát từ một nguyên nhân chủ quan là giữa các tổ chức PCP và doanh nghiệp còn chưa có sự hiểu biết đầy đủ giữa các đối tác, sự khác biệt trong mục tiêu và cách thức quản lý giữa doanh nghiệp và các tổ chức PCP cũng là một rào cản. Bên cạnh đó, Việt Nam còn thiếu những quy định pháp lý rõ ràng cho hợp tác giữa PCP và doanh nghiệp; các cơ chế để đánh giá, công nhận, khuyến khích các doanh nghiệp thực hành tốt về CSR/ESG còn hạn chế.

Để phát huy tiềm năng hợp tác giữa các tổ chức PCP và doanh nghiệp, phục vụ cho mục tiêu phát triển bền vững và bao trùm ở Việt Nam, cần một số giải pháp để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện nay, cụ thể là: (i) Có khung pháp lý và cơ chế linh hoạt khuyến khích doanh nghiệp tham gia và đồng tài trợ các dự án tạo tác động xã hội tích cực. Trong đó, Chính phủ tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận các quỹ hỗ trợ, ưu đãi tài chính, chính sách thuế khi các doanh nghiệp thực hành các sáng kiến đầu tư tạo tác động xã hội tích cực, hoặc khi hợp tác với PCP trong các lĩnh vực ưu tiên. (ii) Có cơ chế thúc đẩy, khuyến khích doanh nghiệp thực hiện CSR/ESG, gắn kết với mục tiêu phát triển bền vững. Trong đó bao gồm việc chuẩn hóa các hướng dẫn, tiêu chuẩn như bộ tiêu chuẩn ESG quốc gia, hướng dẫn báo cáo ESG… cùng với các cơ chế để giám sát việc thực hiện.(iii) Tăng cường sự chủ động của cả doanh nghiệp và PCP trong các sáng kiến hợp tác từ khâu xác định mục tiêu, thiết kế dự án, triển khai, giám sát, đánh giá tác động, đảm bảo tính thực chất và bền vững của chương trình. Đồng thời tăng cường sự tham gia của doanh nghiệp trong các mạng lưới, sáng kiến ESG, SDGs để nâng cao năng lực, chia sẻ kinh nghiệm, tiếp cận nguồn lực quốc tế. 

Theo PACCOM